Serwer: Šta Srbija i Hrvatska pokušavaju da urade na Balkanu?

Šta Srbija i Hrvatska pokušavaju da urade na Balkanu?

Krug 99 (Circle 99) Sarajevo, Bosnia and Herzegovina
22. novembar 2023-43

Šta Srbija i Hrvatska pokušavaju da urade na Balkanu?

Teze:
“Srpski svijet” u Crnoj Gori …
Primarni regionalni faktor je Beograd, koji pokušava stvoriti ono što sada naziva „srpskim svetom“. Predsjednik Vučić želi da kontroliše političku sudbinu Srba u susjednim zemljama. To ne uključuje samo Bosnu i Hercegovinu već i Crnu Goru kao i Kosovo. Beograd koristi svoje sigurnosne i obavještajne snage, finansiranje, dezinformacije i Srpsku pravoslavnu crkvu, kako bi savladao otpor i osigurao da se ozbiljne demokratije ne mogu pojaviti na periferiji Srbije. Najuspješniji je u tome bio u Crnoj Gori, gdje je iskoristio izvorno nezadovoljstvo sa predsjednikom Đukanovićem i dugo vladajućim DPS-om. To nezadovoljstvo je osnažilo očiglednu opoziciju proevropskim integracijama i koja se obraća Beogradu i njegovim zastupnicima za podršku. Ironija je da je Đukanović dostojanstveno predsjedavao većinom mirnom i potpuno ustavnom tranzicijom koja je dovela njegove licemjerne protivnike na vlast.
i Kosovu,
Na Kosovu, Vučićev otvoreni politički napor da kontroliše srpsko stanovništvo provodi se preko Srpske liste, ali on takođe koristi srpske tajne službe i njihove saveznike u organizovanom kriminalu da osigura da srpsko stanovništvo, posebno na sjeveru, ostane lojalno Beogradu, a ne Prištini. Vidjeli smo tu kombinaciju na djelu 24. septembra, kada su Srpska lista i tajne službe pokušale oružanu pobunu koje je osujetila kosovska policija i KFOR. Vučić je od tada u velikoj mjeri naginjao ka Rusiji i Kini, bez sumnje strahujući da će SAD i Evropa zahtijevati od njega da se izvini za pobunu 24. septembra i obeća da se to više neće ponoviti.
kao i u Bosni i Hercegovini.
U Bosni i Hercegovini, Vučić u Miloradu Dodiku ima nekoga ko je dijelom opunomoćenik, a dijelom suparnik. Beograd podržava Dodikove napore da odvoji Srbe od sarajevske vlasti. Ali neće htjeti da Dodik ispuni svoju ambiciju proglašenja nezavisnosti. To bi Srbiju dovelo u tešku poziciju. Nemogavši priznati Republiku Srpsku iz straha od evropske i američke reakcije Vučić neće dozvoliti Dodiku da nadmaši njegov etnonacionalizam i zatraži pripajanje Republike Srpske Srbiji. Uz to, Vučić se sve više približava Dodiku kako se sve više kreće u orbiti Rusije i Kine. Spriječavanje uspješnog demokratskog upravljanja u BiH i opstruiranje njenog puta ka Evropi su Vučićev cilj. Dodik dobro služi toj svrsi, sve dok ne pređe posljednju milju.
Uloga Hrvatske
Što je s Hrvatskom? Kako se uklapa u ovu sliku? Zagreb, kao i Beograd, želi kontrolu nad svojim koetničkim stanovništvom unutar Bosne i Hercegovine. Hrvatska je spremna na saradnju sa Beogradom u tom cilju, priklanjajući se Moskvi. Cilj Zagreba, međutim, nije secesija već treći entitet, de facto ako ne i de jure. Želi kontrolirati svu političku zastupljenost Hrvata unutar Bosne i Hercegovine. Ironija je u tome što bosanski Hrvati nisu tražili treći entitet u Daytonu, jer su zaključili bolji rezulat: pola Federacije i jednu trećinu države. Ali nisu uspjeli politički iskoristiti tu situaciju i sada nastoje da iskoriste Visokog predstavnika za postizanje svojih maksimalističkih političkih ciljeva.
Rizik po Visokog predstavnika
Njegove izborne odluke pogodovale su ambicijama Zagreba. On je ignorisao odluke Evropskog suda za ljudska prava koje se suprotstavljaju grupnim pravima, poput Sejdić-Finci i primjera Kovačević. Istovremeno, Visoki predstavnik je postao persona non grata sa Miloradom Dodikom, suprotstavljajući se Dodikovim naporima da onemogući ovlasti Sarajeva nad Republikom Srpskom. Neuspjeh međunarodne zajednice da efikasno odgovori na taj izazov rizikuje da naruši ulogu Ureda visokog predstavnika i prekine svaku nadu da on može igrati konstruktivnu ulogu u razbijanju grupnih prava koja muče bosansku politiku. Ovo je srž problema i za Srbiju i za Hrvatsku. Zagreb i Beograd žele da grupna prava i ustavne odredbe koje ih štite prevladaju nad individualnim pravima, čime bi se osiguralo trajno zadržavanje vlasti za etničke nacionaliste bliske interesima Hrvatske i Srbije.
Wašington i Brisel nemaju odgovore
To me dovodi u Wašinington i Brisel. Amerikanci i Evropljani, koji su dugo žalili zbog grupnih prava datih u Daytonu i podržavali odluke Evropskog suda protiv njih, više ne vode tu borbu. Čini se da su zadovoljni time što dozvoljavaju Bosni da ostane zaglavljena u trenutnom nefunkcionalnom stanju, sve dok ne izbije veće nasilje. Lenjin je postavio dobro pitanje: “šta treba učiniti?”Ja i moje kolege, koji posmatramo Balkan u Wašingtonu nastavit ćemo se zalagati za prava pojedinca, za suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine i protiv nastojanja Srbije i Hrvatske da monopoliziraju politiku među svojim sugrađanima unutar Bosne. Ali centar gravitacije bosanske politike je unutar Bosne, a ne izvan nje.
Bosna je centar gravitacije
Mediji i civilno društvo mogu igrati vitalnu ulogu. Oni moraju mobilizirati što je moguće više glasova kako bi izvršili pritisak na provedbu odluka Evropskog suda. Sve što umanjuje značaj grupnih prava i povećava posvećenost individualnim pravima predstavljalo bi napredak. U idealnom slučaju, želio bih vidjeti Bosnu i Hercegovinu u kojoj država ima sva ovlaštenja potrebna da pregovara i implementira acquis communautaire, dok je sve ostalo delegirano opštinama. Želio bih vidjeti entitete i kantone, koji su oličenje etničkog identiteta i podjele vlasti, postepeno obezvlašćenim i na kraju eliminiranim. Ali to je američka verzija Bosne i Hercegovine. Vaša vizija je ta koja se računa. Demokratijom nije lako upravljati kroz sistem. Za to je potrebna hrabrost i posvećenost. Većina Bosanaca je tokom rata pokazala mnogo hrabrosti i posvećenosti.
Nadam se da Bosanci mogu prizvati isti duh 2023. i ubuduće.
**
Uvodničar na sesiji je bio Daniel Serwer, profesor Johns Hopkins University, Washington, DC Prošlo je više od 25 godina otkako je lično prisustvovao jednoj od sesija, kao i uvodničar prije gotovo dvije godine. Tada se uglavnom fokusirao na političku i ustavnu situaciju unutar Bosne i Hercegovine koja se nije popravila. Sada se ponovo fokusirao na Bosnu, ali u regionalnom kontekstu.

Adil Kulenović, predsjednik

Association of Independent Intellectuals – Circle 99 (Bosnian: Krug 99), a leading Bosnian think-tank, was established in Sarajevo in 1993, in the midst of the Bosnian war (1992-1995), while the capital was under siege. Circle 99 provides a platform to bring together intellectuals of various professional and ethnic identities; university professors, members of the Academy of Sciences and Arts of Bosnia and Herzegovina, artists, journalists, entrepreneurs, diplomats, and other prominent figures from Bosnia and from abroad. Multidisciplinary discussions and initiatives are held each Sunday throughout the academic year, in the form of regular sessions about politics, science, education, culture, economy, and other societal issues. The overall goal is to sensitize the public towards a democratic transformation, achieving and maintaining peace, and integration of modern Bosnia into the community of countries fostering liberal democracy. Circle 99 has been declared an organization of special significance for the city of Sarajevo.