Sažetak Elaborata EU-BiH Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

1.Kako drugi upravljaju državnom imovinom

Cijeneći iskustvo i trendove, koji se u posljednje vrijeme događaju, kao i procese u zemljama okruženja, možemo zaključiti da je osnovno obilježje ovih procesa centralizacija sistema evidentiranja i upravljanja državnom imovinom i koncentracija imovine po raznim obilježjima u interesu racionalnijeg korištenja i efikasnijeg upravljanja. Forma upravljanja državnom imovinom u zemljama okruženja je „Fondovski način upravljanja“. Takođe, iskustava govore da je u tim zemljama, državna imovina u funkciji ekonomskog razvoja.

2.Zašto Fond za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine?

Iz mnoštva razloga, izdvajamo tri.

Razlog 1:

Uvažavajući sve historijske okolnosti, analizom a) pravno-historijskih korijena vezanih za probleme džavne imovine, b) pravnog kontinuiteta društvene imovine, c) pravnog statusa društvene imovine u R BiH, d) pretvorbe sredstava društvene svojine u državnu svojinu, te e) statusa državne imovine BiH – dolazi se do nedvosmislenog zaključka da je država bila jedini i isključivi vlasnik društvene imovine SR Bosne i Hercegovine.

Prema tome, pravni kontinuitet vlasništva imovine Bosne i Hercegovine je neupitan, te kao takav nije ograničavajući faktor za osnivanje Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

Razlog 2:

Analizom dosadašnjih pravno formalnih radnji u rješavanju pitanja vezanih za državnu imovinu, može se zaključiti da se taj proces odvijao u nekoliko pravaca i više faza, kroz različite pravne i institucionalne forme, i da nisu zadovoljeni društveno-ekonomski interesi svih građana u BiH. Sam čin potpisivanja Sporazuma o sukcesiji, formiranje Komisije za državnu imovinu, i formiranje Tima za popis državne imovine – objektivne su pretpostavke na ekonomsko-pravnoj ravni za proces podjele i usitnjavanja državne imovine. Navedenim radnjama izostavljeni su preduslovi da se državna imovina stavi u funkciju društveno-ekonomskog razvoja svih građana BiH. Podjela i usitnjavanja državne imovine neminovno vodi ka njenoj devastaciji koja u konačnici vodi ka njenom uništenju.

Razlog 3:

Bosna i Hercegovina je po osnovu sukcesije naplatila iznos od cca 250 milona KM. Ukupan iznos je raspoređen po raznim osnovama na budžetske račune državnih insitucija i završio je u ‘kanalima’ javne potrošnje. Dakle, osnovno obilježje dosadašnjeg procesa upravljanja državnom imovinom jeste da su sredstva (novac), koja su sticale cijele generacije, neracionalno trošena zbog čega je došlo i do umanjena vrijednosti državne imovine. U državama rasta i razvoja, reda, zakona i političkog morala, ostvareni prihodi po svim osnovama se ulažu u razvoj i proširenje materijalno-ekonomske osnove cjelokupnog društva. Navedene činjenice su dovoljni argumenti za promjenu dosadašnjeg načina upravljanja državnom imovinom, odnosno za potrebu osnivanja Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine.

3.Cilj osnivanja fonda

U finansijskom smislu, to je podsticaj ekonomskom razvoju zemlje na bazi vlastitih resursa zasnovanih na „stvarnim pravima“ nad imovinom države Bosne i Hercegovine. Tu imovinu čine nekretnine, prava i novac.

4.Status fonda

Upravna organizacija sa velikim stepenom autonomije. U funkcionalnom smislu naslanja se na ministarstva, ali bez njihova učešća u upravljanju. Vijeće ministara je sa njim povezano funkcionalno, bez prava na upravljanje. Fond osniva Parlamentarna skupština BiH i njoj polaže račune. Ima svoju vlastitu upravljačku strukturu sa unutarnjim i vanjskim mehanizmima nadzora i kontrole.

Veoma je važno osigurati visok stepen autonomije Fonda.

5.Karakter fonda

Finansijska institucija – Investiciono-razvojni fond sa vlastitim računom (npr. kao banka), a ne račun otvoren kod komercijalne banke.

6.Funkcija fonda

Upravlja državnom imovinom i na osnovu svog kapitala pruža podršku razvoju ekonomije BiH.

7.Vlasništvo fonda

Vlasništvo je 100% državno, bez suvlasnika, u bilo kojem obliku i po bilo kojem osnovu.

8.Kapital fonda

Materijalna imovina, prava i novac države – uz transformaciju u trajni osnovni kapital.

1.Materijalna imovina:

Materijalna imovina države, koja je u funkciji države, a definisana kao „stvarno pravo“ i koja se nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine i koja je transformisana u kapital;
Materijalna imovina države, koja nije u funkciji države, a definisana kao¨“stvarno pravo“ u pasivnim bilansima i koja se nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i transformisana u kapital;
Materijalna imovina države, koja je u funkciji države, a definisana kao „stvarno pravo“ i koja se ne nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i transformisana u kapital;
Materijalna imovina države, koja nije u funkciji države, a definisana kao „stvarno pravo“ u pasivnim bilansima koja se ne nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i koja je transformisana u kapital.

Prava:

Potraživanja evidentirana u pasivnim podbilansima, prethodno izvršeno usaglašavanje, konfirmacija sa dužnicima i kao takva transformisana kao trajni kapital.

Novac:

Likvidna sredstva nastala transformacijom imovine i prava u kapital, novčana sredstva države evidentirana po viđenju, tj. naplaćana potraživanja, novac od prodatog dijela imovine, po raznim osnovama i efekti upravljanja državnim sredstvima po viđenju.

Fond će imati vlastite dionice koje glase na imovinu, upisanu u vlasničke knjige i registrovane kod nadležnih institucija. Transformacija kapitala iz jednog oblika u drugi bi bila dozvoljena. Međutim, otuđenje, umanjene prodajom, ili na bilo koji drugi način, nije dozvoljeno.

9.Finansiranje fonda

Fond se finansira iz operativnih djelatnosti, odnosno isključivo iz vlastitih sredstava- prihoda.

10.Djelatnost fonda

Poslovi i funkcije Fonda realizuju se kroz dva osnovna pravca: a) generiranje likvidnih sredstava Fonda i b) plasman sredstava Fonda kroz direktno finansiranje projekata, ili kroz učešće u vlasničkoj strukturi postojećih ili novih pravnih subjekata.

1.Generiranje likvidnih sredstava.

Prodajom neatraktivne imovine radi izgradnje novih objekata u privatnom vlasništvu

Naplatom potraživanja iz pasivnog podbilansa
Od rente ubrane po osnovu unajmljivanja nepokretne imovine
Iz prihoda po osnovu datih garancija po raznim osnovama, a čija je potreba bazirana na realizaciji novih projekata
Prihodima ostvarenim od aktivnosti na tržištu kapitala, prodajom vlastitih dionica i kupovom tuđih
Izdavanjem vlastitih vrijednosnih papira
Upravljanjem državnim novčanim sredstvima po viđenju
Uzimanjem zajmova, na eskontnoj osnovi
Usmjeravanjem inflatornih sredstava u razvoj, itd.

2.Plasman sredstava na interesnoj osnovi

Plasman sredstava u nove projekte koji su od strateškog značaja za državu, a koji su koncipirani na profitnoj osnovi

Plasman u postojeće ekonomske subjekte koji su u ekonomskim poteškoćama, a koji imaju značaj za ekonomiju na nivou zemlje i koji su perspektivni. Finansijska podrška ovim projektima realizuje se kroz privremeno učešće u vlasništvu kupovinom dionica ili dokapitalizacijom. Po ozdravljenju poslovnog subjekta, vlasnički udio bi se prodao i na taj način vratila sredstva Fonda. Trošak kapitala bi bio namiren iz zajedničke dobiti
Plasman sredstava u projekte utemeljene na javno-privatnom partnerstvu, a čiji koncept je utemeljen na profitnoj osnovi.

11.Temeljno načelo poslovanja Fonda

Fond u svakom trenutku mora biti likvidan.

12.Početni portfolio Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

U početni bilans Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine uključena je slijedeća državna imovina:

Procijenjena vrijednost zemljišta države Bosne i Hercegovine

Prijavljeni Saldo potraživanja Republike Srpske prema zemljama nasljednicama bivše SFRJ

Vrijednost građevinskih objekata iz pasivnog Podbilansa Federacije Bosne i Hercegovine

Procijenjena Vrijednost nepokretne imovine bivše JNA na teritoriju Bosne i Hercegovine
Vrijednost diplomatskih smještajnih objekata koji su pripali Bosni i Hercegovini
Vrijedost državne imovine po osnovu potraživanja od finansijskih institucija
Vrijednost državne imovine locirane u Dubrovniku (Republika Hrvatska).

Unutrašnja organizacija Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

Internim aktima koji proizilaze iz državnog Zakona, osnovne upravljačke strukture Fonda su:

1.Direktor fonda sa potrebnim službama
2. Sekretarijat Fonda na čelu s generalnim sekretarom Fonda
3. Sektor za strategiju, plan, analizu, koordinaciju i harmonizaciju kriterija, registar imovine, objavu odluka i nadzor nad upravljanjem i raspolaganjem imovinom Fonda
4. Sektor za upravljanje sredstvima Fonda.

Uposlenici fonda se biraju iz postojećih državnih službi i institucija koje su i do sada u nadležnosti imale upravljanje državnom imovinom, te visoko stručni i moralni kadrovi čija opredijeljenost, znanja i iskustva doprinose uspješnoj realizaciji vizije, misije i ciljeva Fonda.

14.Očekivani efekti osnivanja Fonda

Rješava se problem multipliciranja nadležnosti javnih institucija za upravljanje različitim oblicima državne imovine
Državna imovina se primarno stavlja u funkciju ekonomskog razvoja Bosne i Hercegovine
Osigurava se transparentnost upravljanja državnom imovinom kroz uspostavu jedinstvenog, sveobuhvatnog, standardiziranog i centraliziranog registra javne imovine, uz istodobnu decentalizaciju informacija
Stvaraju se uslovi za profesionalizaciju poslova upravljanja državnom imovinom
Postiže se ekonomska efikasnost kroz princip većih društvenih koristi nego što su troškovi
Isključuje se mogućnost neažurnosti u evidenciji, vrednovanju i raspolaganju državnom imovinom
Povećava se odgovornost javnog menadžmenta za efikasnu upotrebu javne imovine
Politika razvoja će biti izmješetena iz budžetskih okvira u zajednički Fond, čime se osigurava izgradnja efikasnije državne uprave
Stvaraju se prepostavake za reformu upravljanja državnom imovinom kao dugoročan, kontinuiran proces
Podstiče se čitav niz institucionalnih, institucijskih i kadrovskih prilagođavanja na državnom nivou
Imajući u vidu da su građani vlasnici državne imovine, osnivanjam Fonda građani bi bili u poziciji svojevrsnog investitora, a uspješnost upravljanja državnom imovinom bi se mjerila stepenom zadovoljavanja potreba građana u lokalnoj zajednici
Stvaraju se pretpostavke da se jednom određeni način ekonomske upotrebe pojedinih dijelova javne imovine, promijeni ako nastanu nove (ne)povoljnije prilike u okruženju
Stvaraju se mogućnosti da se upotreba i određivanje načina ekonomske upotrebe državne imovine može tumačiti različito, u zavisnosti od okolnosti i potreba
Osnažuje se princip po kojem sva imovina ne mora ostvarivati dobit, odnosno društvenu korist
Model upravljanja državnom imovinom putem Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine, donosi mogućnost jedinstvenog obuhvata imovine i obaveza koje proizilaze iz (ne)korištenja državne imovine i na tim osnovama će se zasnivati proces upravljanja.
Stvorili bi se preduslovi da neto prihodi – kapitalni dobitak, prihod od najma/zakupa, koncesijska naknada i udjeli u poslovnom rezultatu, budu mjerljivi s pridruženim profitnim kriterijima.