1. Osnovne činjenice o Siriji

Sirija je bliskoistočna i mediteranska zemlja, graniči se sa Libanom na zapadu, Turskom na sjeveru, Irakom na istoku, te sa Jordanom na jugu, a Izraelom na jugo-zapadu. Sirija je jedna stara civilizacija i stara demokratska i parlamentarna Republika koja od 8. marta 1963.godine postaje autoritarna država pod jednopartijskom socijalističkom Bas partijom. Sadasnji predsjednik Bašar al Asad je nasljedio svoga oca Hafiz Asada koji je vojnim udarom došao na vlast u novembru 1970 i vladao do jula 2000 godine.

U Siriji živi oko 20 miliona ljudi, 90% su Arapi, 7% Turci, 2% Jermeni. Muslimani čine oko 85% stanovništva, a ostali su Arapi hrišćani.

2. Pocetak sadašnje krize

Sadašnja kriza u Siriji je započela nakon 45 godine vladavine porodice Assad (otac i sin). Tačnije, u martu 2011. g. su počeli mirni anti-vladini protesti studenata, mirne demonstracije kojima su se i ostali građani pridružili i obično su ti protesti bili održavani noću. Sirijske vladine snage, oštro i silom pokušavale su da slome demonstracije i pruže otpor nevladinim snagama. Tako da su se opozicione nevladine grupe postepeno naoružavale kao odgovor na jaku silu što je dovelo da desetine oficira sirijske armije počinje da napušta svoje redove i pridružuje se protestantima kada nastaju nove oružane snage, a što je imalo za cilj da se zaštite protestanti. Na ovaj način zemlja je postepeno ušla u gradjanski rat, ali nesreća je u tome je što su se opozicione snage počele djeliti. Pojavljuju se nove grupe naoružanih opozicionara, pod vjerskim zastavama, sa vjerskim sloganima. Pod sumnjivim uvjetima i okolnostima naoružane grupe su se medjusobom borile za prevlast vise nego protiv sirijskog režima.

Medju njima najvece tri opozicione grupe su: opoziciona vojska Sirije, i front Nusra (blizak Al Kaidi) i islamistički sirijski front Ahrari Sharm blizak muslimanskoj braći. Kasnije se iznenada pojavila grupa Daish sto u prevodu znaci ISIL – islamska država koja se prvo pojavila u Iraku, a poslije se proširila i u Siriji. Tvorevina islamistička država je teroristički nastrojena u najcrnjem smislu, koja ubija sve pred sobom i bori se protiv ostalih opozicionih snaga, a nije ušla u sukob sa vladinim sirijskim snagama. To dovodi u sumnju prave namjere i pozadinu osnivanja i nastanka te terorističke organizacije koja kontrolise oko 20 hiljada kilometara kvadratnih, a po nekim saznanjima i duplo više. Pojavom ove teroristicke grupe kao druge grupe pod vjerskim isključivim sloganima, baca sjenku na prave sirijske gradjanske opozicionare, kao i na njihovu oslobodilačku vojsku koja je u ovoj situaciji postala vojno najslabija, koja je nastala od bivših oficira siriske armije. Težište sirijskih vladinih snaga je isključivo napad, čime dolaze u sukob sa ovim umjerenim gradjanskim vojnim grupama, kao sto je sirijska oslobodilacka armija. Sirijsko nacionalno vijeće je sačinjeno od politicara svih vjera i nacija Sirije – od Alevita, Sunita i Kurda zajedno. Čak i djelovanje ruskih vojnih aktivnosti, koje je nedavno počelo u Siriji najviše se koncentriše na položaje gradjanske umjerene sirijske vojske, te do sada nije došla u sukob sa pravim terorističkim grupama kao što je ISIL, što povećava sumnju da je ISIL nastao da bi postao adut Rusiji i drugim snagama koje podržavaju sirijski rezim. Takodje, Kurdi – Kurdistan najviše imaju koristi od nestabilnosti Iraka i rata u Siriji, jer na ovaj način proširiju svoj vojni i politicki uticaj na sjevero-istoku Sirije gdje je kurdska manjina. Što se tiče Rusije, ona pojačava svoje vojno i političko prisustvo, kao i ekonomsko, jer je najveći snabdjevač naoružanja (80%) koje se koristi u regiji. Opozicione sirijske snage rezlicitih profila kontrolišu djelove na sjevero-istoku i nekim mjestima na jugu, te u blizini Damaska. Osim ISIL-a, ostale grupe nemaju povezane teritorije.

3. Odnos sudjednih zemalja prema sukobu u Siriji

Turska podržava umjerenu gradjansku opoziciju i prva se oglasila i pozvala sirijski režim da prihvati zahtjeve opozicije za demokratizaciju u zemlji, ali se sirijski režim oštro suprostavio. S obzirom na eskalaciju sukoba i pojavu izbjeglica, Turska je trazila od NATO-a i ostalih svjetskih država da prihvate prijedlog, da se na sjeveru Sirije stvori bezbjednosna zona, odnosno da se oslobodi prostor na granici s Turskom u širini od 40 do 50 km, gdje bi mogle biti smještene sirijske izbjeglice pod zastitom UN ili eventualno NATO-a, a gdje bi bili smješteni i sirijske opozicione vojske, kako se po Turskom scenariju sukob u Siriji ne bi mogao proširiti izvan granice Sirije, a izbeglice bi živjele na teritoriji svoje zemlje. Taj prijedlog nije naišao na razumjevanje ni Rusije ni SAD, bez kojih se taj plan nije mogao realizovati u praksi.
Zvanicni Irak podržava Sirijski režim, jer Irački režim je sada pod utjecajem Irana, a Jordanski režim podržava umjerenu opoziciju iako zvanično ima neutralan stav.
Liban je podjeljen oko pitanja prema Siriji, gdje nalazimo one koji podržavaju sirijski režim kao što je jedan dio hriscanske ljevice i Hezbolah, glavna šitska partijsko militantna formacija koja šalje “dobrovoljce” da budu na strani sirijskog režima, a ima i onih koji su na strani sirijske opozicije.
Izraelu odgovara sukob u Siriji, iako zvanično ima neutralan stav, ali podupire tok dogadjaja u Siriji, jer mu odgovara slabljenje Sirije kao države.
SAD zvanično podržava gradjansku opoziciju, a na početku sukoba pokušavala je slati naoružanje sirijskoj opoziciji i bila na rubu vojne intervencije prije 2.g.. Od toga je odustala na nagovor Izraela, jer je siriski režim nudio da preda hemijsko naoružanje u zamjenu za obustavu američke vojne itervencije. Za američku administraciju važnije je bilo hemijsko naoružanje, nego uspostava demokratije, ljudskih prava i zaustavljanje rata.
RUSIJA je od samog početka podržavala sirijski režim. Sirija je uvozila veliku količinu ruskog naoružanja, tako da je Rusija politički i vojno na strani sirijskog režima, a odnedavno se i direktno vojno angažuje u Siriji.
Zemlje arapskog zaljiva većinom podržavaju sirijsku opoziciju ali ne primaju sirijske izbjeglice, iaoko novčano pomažu oko troškova izbjeglica u Libanu i Jordanu.
Iran podržava sirijsku zemlju, te pomaže u ljudstvu i u vojnoj opremi.
EU se više angažuje oko iznalaženja diplomatskog rješenja, zbog čega su organizovana do sada dva medjunarodna skupa vlasti i opozicije pod nazivom Ženeva1 i Ženeva 2. EU pomaze diplomatski i humanitarno, gdje se Njemačka najviše angažuje.

4. Izbjeglice

Pojava izbjeglica je sasvim logična u odnosu na nastalu situaciju u Siriji. Prvo su stanovnici bježali u susjedne zemlje, Jordan i Liban, a kasnije u Irak i Tursku. Vjeruje se da skoro pet miliona sirijaca živi izvan svoje zemlje, a njih osam miliona migriraju unutar Sirije, van svojih domova. U Turskoj živi skoro 2 miliona sirijskih izbjeglica, gdje Sirijci u odnosu na druge zemlje u okruženju imaju najbolje organizovan život. Turska vlada iz svojih sredstava izgradila je improvizovana naselja, gradska naselja za izbjeglice, gdje se besplatno pružaju zdravstvene, školske i druge humanitarne usluge.

U Libanu zivi preko milion Sirijaca, u Iraku se nalazi oko 200 000.U Jordanu malo manije od 2 miliona, u Egiptu sto hiljada. U zemljama zaliva niti ima, niti sirijske izbjeglice pokazuju interes da dodju kao izbjeglice ( radije bi došli kao radna snaga ).

5. Izbijanje sadasnje izbjeglicke krize

Nasuprot svih predvidjanja da ce siriski režim pasti brzo ili da će doći do rješenja političke krize diplomatskim putem, došlo je do povećane frustracije i beznadja kod sirijskih izbjeglica koje zive u okolnom zemljama u izbjegličkim kampovima i teškim uslovima, izgubivši nadu da će se vratiti u svoju zemlju. To je dovelo do reakcije i otpora na trenutni status quo oko pozicije izbjeglica, a takav otpor se najviše pojavio kod mladjeg radno sposobnog sloja stanovništva koji su krenuli, tako reći, trbuhom za kruhom u Evropu. Ovdje možemo reći pet razloga koji su doveli do nastajanja ove situacije:

Gubitak nade za brzi povratak u svoju zemlju
Nedostatak odgovarajuće zdravstvene zaštite
Teski uslovi boravka, odnosno kretanja – npr. u Libanu je otežana sloboda kretanja sirijcima
Teski uslovi obrazovanja djece
Nemogućnost dobijanja posla odnosno zapošljavanja, a posebno kod radno sposobnog stanovništva koje ne želi da budu izbjeglice vec žele da rade i žive od svoga rada.

Sve ovo zajedno, i ovo stanje i ovo opšte nezadovoljstvo, potaknuto je djelovanjem raznih švercera, odnosno mešetara i ratnih profitera, koji su iskoristivši ovu situaciju nudili svoje usluge za novac obećavajući prebacvanje sirijskih izbjeglica u Evropu. Takođe, medju izbjeglicama su se pojavili odredjeni lobisti koji su propagirali odlazak iskazujući spremnost i pomoć za prebacivanje izbjeglica u zemlje Evropske zajednice. Gografski je bila najbliza Grčka, tako da su izbjeglice iz Libana i Turske bile prebacivane od strane tog jakog lobija do grčkih ostrva, odakle su dalje isli prema Balkanu. Taj jaki lanac trgovine ljudima (Tursko – Grčki – Makedonsko – Srpski) je povezan i ima medjunarodni karakter. Vjeruje se da u tom lancu trgovaca učestvuju odredjene strukture vlasti u samoj Grčkoj, koja je zbog teške unutrašnje finansijske krize postala potkupljiva. Nehumani postupak odredjene strukture policije je provocirala javnost u Evropi da se još više angažuje i da pomoć siriskim izbeglicama. Zemlje Balkana -Makedonija, Srbija, Hrvatska, Slovenija, a pogotovo Madjarska- pokušalisu to iskoristiti za rješavanje drugih problema i odnosa sa evropskom zajednicom, tražeći veću kolicinu novca za prolaz izbeglica preko svojih teritorija. Najgori način zloupotrebe je od madjarske vlade koja je poticala islamofobiju, napadajući na Arape kao naciju i Islam kao religiju.

6. Zaključak

Polazeci od iskustva ratova na ovim prostorima, koja se razlikuje po karakteru ali ima jednu zajedničku karakteristiku, a to je nedostatak medjunardnog efikasnog djelovanja, treba istaći da jedino zaustavljanjem rata u Siriji i forsiranjem mirovnog rješenja može se cijela ova izbjeglička kriza rješavati. Medjunarodna zajednica mora raditi na rjesavanju izvora problema, odnosno da se zaustaviti rat. Moraju velike sile da imaju na umu da ne može nafta da bude jedini njihov interes, nego cjelokupni mir i bezbjednost. Ne mogu biti niti Evropa niti ovi prostori imuni na posljedice i refleksije krize u svijetu pod izgovorom da je to negdje daleko od nas, jer je uzročno poslledično ta veza se osjeti sirom svijeta. Posljedice sirijske krize osjećaju ljudi koji žive čak u Skandinaviji, Kanadi itd. što pokazuje da ne može niko da bude izvan utjecaja ove krize ili bilo koje druge krize u svijetu. Ovo je još jedan argument za nužnonst zajednickog djelovanja i medjuzavisnosti mira u svijetu, za šta svi moramo biti zainteresirani, jer nas se sve podjednako tiče mir i stabilnost u svijetu.

Moramo ustati protiv naraslog govora mržnje na osnovu rase ili vjere koji se pojavljuje danas, naročito u odredjenim djelovima Evrope i Bliskog istoka. Jer mržnja kao anticivilizacijski čin može samo naškoditi našoj opstojnosti na ovoj planeti.