Hadžidedić: PRESUDA U SLUČAJU „KOVAČEVIĆ VS. BiH“: SUVERENITET GRAĐANA KAO NEDJELJIV I NEPRENOSIV

Zlatko Hadžidedić

Presuda Evropskog suda za ljudska prava u slučaju „Kovačević vs. BiH“ predstavlja povratak principa građanskog suvereniteta, na koji se Evropa poziva kao na jednu od svojih najsvetijih pravnih tekovina.

Ovaj princip je u Bosni i Hercegovini egzistirao u periodu od završetka Drugog svjetskog rata do 1992. godine i tzv. Lisabonske konferencije, kada je poništen i odstranjen pomoću inicijative za etno-religijskom podjelom države, poznate pod imenom „Plan Carrington-Cutileiro“, koju je tom prilikom nametnula upravo tadašnja Evropska zajednica.

Djelujući posve suprotno principu građanskog suvereniteta na kojem su zasnovani ustavi svih evropskih država, Evropska zajednica je u Lisabonu uvela do tada nepoznat princip suvereniteta zasnovanog na etno-religijskoj homogenosti – prema Carringtonu i Cutileiru, a što je kasnije prihvaćeno u Daytonskom mirovnom sporazumu i primijenjeno u njegovom Aneksu 4 kojim je uspostavljen Ustav Bosne i Hercegovine, suverenitet se izvodi iz većinskog procenta homogenosti izvjesne etničke grupe na određenom dijelu teritorije Bosne i Hercegovine.

Na taj način, Bosna i Hercegovina je već u Lisabonu, a zatim i u Daytonu, lišena svog državnog suvereniteta: posve suprotno aksiomu prema kojem je suverenitet kao takav zasnovan, a koji kaže da je suverenitet a priori nedjeljiv i neprenosiv, suverenitet Bosne i Hercegovine je podijeljen i prenesen na njene tri brojno dominantne etno-religijske grupe, kojima su dodijeljene tri teritorijalne cjeline, na kojima ove grupe – prema postulatima Plana Carrington-Cutileiro – suverenitet treba da steknu svojom homogenošću, odnosno procentom vlastite brojčane dominacije na datim teritorijama.

Tako je ovim Planom uspostavljen princip u skladu s kojim suverenitet proizlazi iz efikasnosti etno-religijske homogenizacije, odnosno, efikasnosti nasilnog etničkog čišćenja, čime je tadašnja Evropska zajednica dala zeleno svjetlo za kampanju etničkog čišćenja i genocida koja je uslijedila tokom rata u Bosni i Hercegovini od 1992. do 1995. godine.

U Daytonu je ovaj princip, zasnovan na efikasnosti etničkog čišćenja, u potpunosti usvojen i ugrađen u Ustav Bosne i Hercegovine, te je suverenitet prenesen na tri većinske etno-religijske grupe na njima dodijeljenim teritorijama u okviru države, a sama država je izgubila suverenitet, to jest, kapacitet da donosi definitivne odluke unutar vlastite teritorije.

Kao krajnji paradoks, jedini preostali trag ovog kapaciteta zadržan je u vidu institucije Visokog predstavnika, koja sama po sebi, kao institucija kolonijalnog upravljanja nad državom, zapravo predstavlja direktnu negaciju njenog suvereniteta, dakle, negaciju samog principa suvereniteta kao temeljnog principa na kojem se zasniva ustavno-pravni poredak svih postojećih država i cjelokupan međunarodno-pravni poredak.

Ovakvo pravno nasilje izvršeno je nad Bosnom i Hercegovinom na njenom prisilnom putu od Lisabona, kroz rat 1992.-1995., preko Daytonskog mirovnog sporazuma, pa sve do njenog dosadašnjeg ustavnog poretka. Povrh svega, i ovaj poredak je bespravno srušen od strane Visokog predstavnika Schmidta, njegovim arbitrarnim odlukama o izmjenama izbornih pravila na teritoriji Federacije BiH, čime je dovedena u pitanje cjelokupna ustavna struktura države Bosne i Hercegovine.

U ovom kontekstu, presuda u slučaju „Kovačević vs. BiH“ predstavlja jasnu dijagnozu postojećeg stanja i ukazuje na negaciju osnovnih principa na kojima se zasniva koncept suvereniteta, a posljedično i na uništenje ustavnog poretka Republike Bosne i Hercegovine, a zatim i ustavnog poretka stvorenog Daytonskim mirovnim sporazumom.

Istovremeno, ova presuda predstavlja i jasan putokaz: Bosna i Hercegovina ne može opstati sa dosadašnjim podijeljenim suverenitetom; da bi opstala, Bosna i Hercegovina mora usvojiti novi ustav koji će, kao i svi drugi republikanski ustavi, polaziti od suvereniteta koji pripada građanima, čija zajednička volja se kao jedinstvena realizira kroz institucije u formi državnog suvereniteta koji je apriorno nedjeljiv, neprenosiv i neupitan.