Sažetak Elaborata EU-BiH Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

1.Kako drugi upravljaju državnom imovinom

Cijeneći iskustvo i trendove, koji se u posljednje vrijeme događaju, kao i procese u zemljama okruženja, možemo zaključiti da je osnovno obilježje ovih procesa centralizacija sistema evidentiranja i upravljanja državnom imovinom i koncentracija imovine po raznim obilježjima u interesu racionalnijeg korištenja i efikasnijeg upravljanja. Forma upravljanja državnom imovinom u zemljama okruženja je „Fondovski način upravljanja“. Takođe, iskustava govore da je u tim zemljama, državna imovina u funkciji ekonomskog razvoja.

2.Zašto Fond za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine?

Iz mnoštva razloga, izdvajamo tri.

Razlog 1:

Uvažavajući sve historijske okolnosti, analizom a) pravno-historijskih korijena vezanih za  probleme džavne imovine, b) pravnog kontinuiteta društvene imovine,  c) pravnog statusa društvene imovine u R BiH,  d) pretvorbe sredstava društvene svojine u državnu svojinu, te e) statusa državne imovine BiH – dolazi se do nedvosmislenog zaključka da je država bila jedini i isključivi vlasnik društvene imovine SR Bosne i Hercegovine.

Prema tome, pravni kontinuitet vlasništva imovine Bosne i Hercegovine  je neupitan, te kao takav nije ograničavajući faktor za osnivanje Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

Razlog 2:

Analizom dosadašnjih pravno formalnih radnji u rješavanju pitanja vezanih za državnu imovinu, može se zaključiti da se taj proces odvijao u nekoliko pravaca i više faza, kroz različite pravne i institucionalne  forme, i da nisu zadovoljeni društveno-ekonomski interesi svih građana u BiH. Sam čin potpisivanja Sporazuma o sukcesiji, formiranje Komisije za državnu imovinu, i formiranje Tima za popis državne imovine – objektivne su pretpostavke na ekonomsko-pravnoj ravni za proces podjele i usitnjavanja državne imovine. Navedenim radnjama izostavljeni su preduslovi da se državna imovina stavi u funkciju društveno-ekonomskog razvoja svih građana BiH. Podjela i usitnjavanja državne imovine neminovno vodi ka njenoj devastaciji koja u konačnici vodi ka njenom uništenju.

Razlog 3:

Bosna i Hercegovina je po osnovu sukcesije naplatila iznos od cca 250 milona KM. Ukupan iznos je raspoređen po raznim osnovama na budžetske račune državnih insitucija i završio je u ‘kanalima’ javne potrošnje. Dakle, osnovno obilježje dosadašnjeg procesa upravljanja državnom imovinom jeste da su sredstva (novac), koja su sticale cijele generacije, neracionalno trošena zbog čega je došlo i do umanjena vrijednosti državne imovine. U državama rasta i razvoja, reda, zakona i političkog morala, ostvareni prihodi po svim osnovama se ulažu u razvoj i proširenje materijalno-ekonomske osnove cjelokupnog društva. Navedene činjenice su dovoljni argumenti za promjenu dosadašnjeg načina upravljanja državnom imovinom, odnosno za potrebu osnivanja Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine.

 3.Cilj osnivanja fonda

U finansijskom smislu, to je podsticaj ekonomskom razvoju zemlje na bazi vlastitih resursa  zasnovanih na „stvarnim pravima“ nad imovinom države Bosne i Hercegovine. Tu imovinu čine nekretnine, prava i novac.

 4.Status fonda

 Upravna organizacija sa velikim stepenom autonomije. U funkcionalnom smislu naslanja se na ministarstva, ali bez njihova učešća u upravljanju. Vijeće ministara je sa njim povezano funkcionalno, bez prava na upravljanje. Fond osniva Parlamentarna skupština BiH i njoj polaže račune. Ima svoju vlastitu upravljačku strukturu sa unutarnjim i vanjskim mehanizmima nadzora i kontrole.

Veoma je važno osigurati visok stepen autonomije Fonda.

5.Karakter fonda

Finansijska institucija – Investiciono-razvojni fond sa vlastitim računom (npr. kao banka), a ne račun otvoren kod komercijalne banke.

6.Funkcija fonda

Upravlja državnom imovinom i na osnovu svog kapitala pruža podršku razvoju ekonomije BiH.

7.Vlasništvo fonda

Vlasništvo je 100% državno, bez suvlasnika, u bilo kojem obliku i po bilo kojem osnovu.

8.Kapital fonda

Materijalna imovina, prava i novac države – uz transformaciju u trajni osnovni kapital.

1.Materijalna imovina:

• Materijalna imovina države, koja je u funkciji države, a  definisana kao „stvarno pravo“ i koja se nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine i koja je transformisana u kapital;
• Materijalna imovina države, koja nije u funkciji države, a  definisana kao¨“stvarno pravo“ u pasivnim bilansima i koja se nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i transformisana u kapital;
• Materijalna imovina države, koja je u funkciji države, a definisana kao „stvarno pravo“ i koja se ne  nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i transformisana u kapital;
• Materijalna imovina države, koja nije u funkciji države, a definisana kao „stvarno pravo“ u pasivnim bilansima koja se ne nalazi na teritoriji Bosne i Hercegovine, i koja je transformisana u kapital.

2. Prava:

Potraživanja evidentirana u pasivnim podbilansima, prethodno izvršeno usaglašavanje, konfirmacija sa dužnicima i kao takva transformisana kao  trajni kapital.

Novac:

 Likvidna sredstva nastala transformacijom imovine i prava u kapital, novčana sredstva države evidentirana po viđenju, tj. naplaćana potraživanja, novac od prodatog dijela imovine, po raznim osnovama i efekti upravljanja državnim sredstvima po viđenju.

Fond će imati vlastite dionice koje glase na imovinu, upisanu u vlasničke knjige i registrovane kod nadležnih institucija. Transformacija kapitala iz jednog oblika u drugi bi bila dozvoljena. Međutim, otuđenje, umanjene prodajom, ili na bilo koji drugi način, nije dozvoljeno.

9.Finansiranje fonda

 Fond se finansira iz operativnih djelatnosti, odnosno isključivo iz vlastitih sredstava- prihoda.

 10.Djelatnost fonda

 Poslovi i funkcije Fonda realizuju se kroz dva osnovna pravca: a) generiranje likvidnih sredstava Fonda i b) plasman sredstava Fonda kroz direktno finansiranje projekata, ili kroz učešće u vlasničkoj strukturi postojećih ili novih pravnih subjekata.

1.Generiranje  likvidnih sredstava.

Prodajom neatraktivne imovine radi izgradnje novih objekata u privatnom vlasništvu

• Naplatom potraživanja iz pasivnog podbilansa
• Od rente ubrane po osnovu unajmljivanja nepokretne imovine
• Iz prihoda po osnovu datih garancija po raznim osnovama, a čija je potreba bazirana na realizaciji novih projekata
• Prihodima ostvarenim od aktivnosti na tržištu kapitala, prodajom vlastitih dionica i kupovom tuđih
• Izdavanjem vlastitih vrijednosnih papira
• Upravljanjem državnim novčanim sredstvima po viđenju
• Uzimanjem zajmova, na eskontnoj osnovi
• Usmjeravanjem inflatornih sredstava u razvoj, itd.

2.Plasman sredstava na interesnoj osnovi

Plasman sredstava u nove projekte koji su od strateškog značaja za državu, a koji su koncipirani na profitnoj osnovi

• Plasman u postojeće ekonomske subjekte koji su u ekonomskim poteškoćama, a koji imaju značaj za ekonomiju na nivou zemlje i koji su perspektivni. Finansijska podrška ovim projektima realizuje se kroz privremeno učešće u vlasništvu kupovinom dionica ili dokapitalizacijom. Po ozdravljenju poslovnog subjekta, vlasnički udio bi se prodao i na taj način vratila sredstva Fonda. Trošak kapitala bi bio namiren iz zajedničke dobiti
• Plasman sredstava u projekte utemeljene na javno-privatnom partnerstvu, a čiji koncept je utemeljen na profitnoj osnovi.

11.Temeljno načelo  poslovanja Fonda

Fond u svakom trenutku mora biti likvidan.

 12.Početni portfolio Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

 U početni bilans Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine uključena je slijedeća državna imovina:

 Procijenjena vrijednost zemljišta države Bosne i Hercegovine

• Prijavljeni Saldo potraživanja Republike Srpske prema zemljama nasljednicama bivše SFRJ

• Vrijednost građevinskih objekata iz pasivnog Podbilansa Federacije Bosne i Hercegovine

• Procijenjena Vrijednost nepokretne imovine bivše JNA na teritoriju Bosne i Hercegovine
• Vrijednost diplomatskih smještajnih objekata koji su pripali Bosni i Hercegovini
• Vrijedost državne imovine po osnovu potraživanja od finansijskih institucija
• Vrijednost državne imovine locirane u Dubrovniku (Republika Hrvatska).

Unutrašnja organizacija Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine

 Internim aktima koji proizilaze iz državnog Zakona, osnovne upravljačke strukture Fonda su:

1.Direktor fonda sa potrebnim službama
2. Sekretarijat Fonda na čelu s generalnim sekretarom Fonda
3. Sektor za strategiju, plan, analizu, koordinaciju i harmonizaciju kriterija, registar imovine, objavu odluka i nadzor nad upravljanjem i raspolaganjem imovinom Fonda
4. Sektor za upravljanje sredstvima Fonda.

Uposlenici fonda se biraju iz postojećih državnih službi i institucija koje su i do sada u nadležnosti imale upravljanje državnom imovinom, te visoko stručni i moralni kadrovi čija opredijeljenost, znanja i iskustva doprinose uspješnoj realizaciji vizije, misije i ciljeva Fonda.

14.Očekivani efekti osnivanja Fonda

• Rješava se problem multipliciranja nadležnosti javnih institucija za upravljanje različitim oblicima državne imovine
• Državna imovina se primarno stavlja u funkciju ekonomskog razvoja Bosne i Hercegovine
• Osigurava se transparentnost upravljanja državnom imovinom kroz uspostavu  jedinstvenog, sveobuhvatnog, standardiziranog i centraliziranog registra javne imovine, uz istodobnu decentalizaciju informacija
• Stvaraju se uslovi za profesionalizaciju poslova upravljanja državnom imovinom
• Postiže se ekonomska efikasnost kroz princip većih društvenih koristi nego što su troškovi
• Isključuje se mogućnost neažurnosti u evidenciji, vrednovanju i raspolaganju državnom imovinom
• Povećava se odgovornost javnog menadžmenta za efikasnu upotrebu javne imovine
• Politika razvoja će biti izmješetena iz budžetskih okvira u zajednički Fond, čime se osigurava izgradnja efikasnije državne uprave
• Stvaraju se prepostavake za  reformu upravljanja državnom imovinom kao dugoročan, kontinuiran proces
• Podstiče se čitav niz institucionalnih, institucijskih i kadrovskih prilagođavanja na državnom nivou
• Imajući u vidu da su građani vlasnici državne imovine, osnivanjam Fonda građani bi bili u poziciji  svojevrsnog investitora, a uspješnost upravljanja državnom imovinom bi se mjerila stepenom zadovoljavanja potreba građana u lokalnoj zajednici
• Stvaraju se pretpostavke da se jednom određeni način ekonomske upotrebe pojedinih dijelova javne imovine, promijeni ako nastanu nove (ne)povoljnije prilike u okruženju
• Stvaraju se mogućnosti da se upotreba  i određivanje načina ekonomske upotrebe državne imovine može tumačiti  različito, u zavisnosti od okolnosti i potreba
• Osnažuje se princip po kojem sva imovina ne mora ostvarivati dobit, odnosno društvenu korist
• Model upravljanja državnom imovinom putem Fonda za ekonomski razvoj Bosne i Hercegovine, donosi mogućnost jedinstvenog obuhvata imovine i obaveza koje proizilaze iz (ne)korištenja državne imovine i na tim osnovama će se zasnivati proces upravljanja.
• Stvorili bi se preduslovi da neto prihodi – kapitalni dobitak, prihod od najma/zakupa, koncesijska naknada i udjeli u poslovnom rezultatu, budu mjerljivi s pridruženim profitnim kriterijima.